سفید چاه بهشهر، كتابخانه سنگی هزاره های فراموش شده بهشهر

به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران ساری ؛ سفر ما از جاده بهشهر به روستاي نيالا رسيده بود و حالا شرح ادامه مسير بعد از گذشتن از روستاي نيالا به يك راه فرعي در اين مسير شما را به روستاههاي رمدان و اوراد هدايت مي كند پس از رسيدن به مسير هموار جاده 3تا 4كيلومتر هموار است كمي كه در اين مسير هموار رانديد پل آهني بزرگي مي بينيد كه در اطراف به پل آخوندي معروف است و راه رسيدن به روستاههاي مانند بيشه بنه و كياسر است.
چندصدمتري آن طرفتر از پل به فرعي ديگر مي رسيد كه راه روستاي وزوار است بعد از عبور از اين فرعي گنبد نقره گوني از دور خودنمايي مي كند اين گنبد به شما مي گويد كه به روستاي سفيدچاه و گورستان باستاني و معروفش رسيده ايد.
سفيدچاه يكي از قديمي ترين قبرستان هاي ايران كه همچنان زنده است گورستان روستاي نيالا و دو گورستان بزرگ روستاي اسپينا و اسبس جو سفيد چاه در بردارنده هزاران گور سنگ عمودي شگفت انگيز با نگاره هايي هستند كه به تمامي بازمانده ها از باور داشت ها و آيين ها كهن ايرانيان است.
سنگ هاي اين گورها كه برخي از آنها از آجر یا گل پخته ساخته شده داراي قدمتي تقريبي بيش از 4 هزار سال است دامنه دامنه دیرینگی گورها نشان از تواني بي وقفه و ادامه يك سنت ديرين در يك روستاي كوچك و دور افتاده است.
سنگهاي با بيشترين قدمت عبارتند از سنگ افراشته هاي كوتاه و بدون نگاره و يا نگاره هايي از ميان رفته كه به شكل مكعب مستطيل هاي بسيار فرسايش يافته درلا به لاي آثار جديدتري ديده مي شود.
اين گورنگاره ها دربردارنده نقش هايي از كهن ترين باورهاي آييني و اسطوره هايي است از باورهايي كه در پيوند با ستايش مظهر طبيعت تا باورهايي در پيوند بازروان و ميترا نگار كنده هايي پررمزو راز از خورشيد ، ماه ،ستارگان ، برج ملكي ، شاهين ، درخت ،سرو ،مار، پرندگان ، كوه ،رود جنگ افزارهايي مانند تيرو كمان وشمشير، گل هاو گياهان ، خانه و در پنجره و پرده و هزاران نقش باستاني رازآلود انشراعی ديگر كه از اعماق تاريخ بارآمده و طبقه بندي و تحليل آنها نياز به پژوهش گسترده و طولاني مدت دارد.
هم اكنون در مركز روستاي سفيد چاه مرقد مطهر امامزادگان منصور ابراهيم و درهمان از اولاد امام موسي كاظم قراردارد و صندوق مزاري نيز در وسط صحن امامزاده واقع است و متن كتيبه قديمي سنگ مزار به دست آمده در گورستان سفيد چاه به سال 830 هجري است كه در واقع 55 سال از صندوق مزار امامزادگان سفيدچاه قديمي تر است.
بديهي است كه با توجه به حضور سادات ميرعمادي در نيمه دوم قرن 8 هجري انتظار كشف سنگ هزارهاي قديمي تر دور از ذهن نبوده است ولي با توجه به اين كه گورستان در حوزه آبريز رودخانه نكا قرار دارد و با توجه به مسيل بودن منطقه سنگهاي زيادي در زير لايه هاي آبرفتي پنهان شده به گونه اي كه براي دسترسي به اين مهم ناچار به پيگردي سنگ مزارها گرديده ايم 2 عامل مهم يكي حوادث طبيعي از جمله شاخص ترين آنها سيل و ديگر عوامل انساني وتدفين مكرر موجب پايين رفتن سنگهاي سده هاي پايين تر شده است.
سنگ هاي سده دهم غالبأ از نوع سنگ زردرنگ كه در مقابل عوامل جوي شديدأ مورد فرسايش قرار گرفته و خزه و گل و سنگ و شوره موجب از بين رفتن كتيبه ها و نقوش تزئين آن شده است.
فرم ظاهري سنگ مزارها غالبأ از نوع ريشه دار صحرايي شكل هستند وعمومأ براي هر متوفي در سنگ مزار يكي براي بالاي سر وديگري پايين پا به منظور شناسايي قبور در نظرگرفته شده است.
سنگ هاي قبور سده هاي نهم و دهم از نوع خط و تزيينات و هنرحجاری بسیار زيبا ودرخور توجه است.
كتيبه هاي آنها شامل صلوات كبير و آيات قرآن وبعضأ شعر در سنگ بالاي سر صلوات كبير و آيات قراني و بعضأ شعر در سنگ بالاي سر ونقوش در پشت و روي سنگ است.
نام متوفي و تاريخ وفات عمومأ بر روي سنگ زيرپا در حواشي يا وسط سنگ نوشته شده است.
علاوه بر اين بعضي داراي تخته سنگهاي بزرگ يكپارچه شبيه سنگهاي صندوقي است كه فقط يك قسمت و يا بالاي آن داراي كتيبه است عمومأ از هيچ نوع ظرافت هنري اعم از خطوط و نقوش برخوردار نیست.
سنگهاي قرن نهم داراي تزيينات ساده از گل وبرگ اسليمي و نقوش محرابي شكل است و سنگهاي قرن 10 و 11 با نقوش بسيار متنوع محرابي كادربندي و گره چيني كتيبه هاي كنوني معلقي و تزيينات زيباي اسليمي و دواير تزيين با نماد خورشيد و گلهاي چندپر و غيره تزيين است و سنگ مزارهاي قرن 13 و 14 كه از سنگ خاكستري رنگ است غالبأ فاقد هنر خوشنويسي است.
خطوط به عنوان يك نوع فراش سطحي است و نوشته به صورت بسيار ساده در متن سنگ و شامل نام متوفي ،نام والد، تاريخ وفات و حواشي پشت سنگ معمولأ به نقوش اختصاص داده شده است.
آنچه در گورستان سفيدچاه بيش ازهمه جلب توجه مي كند حضور بالغ بر 15 تا 20 هزار قطعه سنگ ایستاده است که بیشترین آنها از نوع خاکستری رنگ است.
در بين نقوش نقش شانه به صورت دوطرفه براي خانم ها و شانه يك طرفه مخصوص آقايان علاوه بر شناسايي جنسيت متوفي به منظور آراستگي درپيش يزدان در روز رستاخيز بشمار مي آيد.
گورستان سفيدچاه از بخش يانه سر است كه در منتهي اليه جنوب شرق مازندران و محل اتصال استانهاي مازندران،گلستان ،سمنان از ناحيه كوهستاني البرز قرار دارد.